Przeczytaj uważnie tekst.

Skierka

Z niewidzialnej chmurki
Sympatycznymi kwiaty poukraszam
Obie dziewice, bo moja królowa
Nie powiedziała, do której nakłonić
Serce Kirkora... Muzyka echowa
Zacznie hymnami powietrznymi dzwonić;
A wieniec kwiatów taką woń rozleje,
Że serce tego człowieka omdleje,
Że jednym sercem dwa serca pokocha.

Wkłada wieńce kwiatów na głowy dziewicom –  słychać muzykę.
(...)

Kirkor
do siebie

Prawdę wróżyłeś, pustelniku stary:
Gdzie okienkami dwie różyczki błysną,
Gdzie dach słomiany

Skierka
do siebie

Zakończone czary...

Kirkor
do wdowy

Słuchajcie, matko! Na świat wyjechałem
Szukać ubogiej i cnotliwej żony;
Dalej nie jadę, bo tu napotkałem
Cudowne bóstwa!...O! Gdybym dwa trony –
Ach! Powiem raczej, gdybym miał dwa serca!
Lecz zdaje mi się, że dwa serca noszę

Dwoma sercami o dwie córki proszę;
Ale Bóg tylko jedną wziąć pozwala
I do ślubnego prowadzić kobierca;
Więc trzeba wybrać... Czemuż losu fala
Rozbiła serce moje o dwie skały?
Ach czemuż oczy pierwej nie wybrały
I nie powiodły czucia? Dziś nie umiem
Wybrać...

Wdowa

Ja ciebie, panie, nie rozumiem...

Kirkor

Proszę o rękę jednej z córek... może
Słyszałaś kiedyś o hrabi Kirkorze,
Co ma ogromny zamek, cztery wieże,
Złocisty powóz, konie i rycerze
Na swych usługach?...
Otóż Kirkor... to ja...
Proszę o jedną z córek...

Wdowa

Córka moja?...
Ja dwie mam córki - ale Balladyna...

Kirkor

Czy starsza?

Wdowa

Tak jest... ale młodsza Alina
Także jak anioł...

Powyższy tekst jest fragmentem utworu:
A. popularnonaukowego,
B. lirycznego,
C. epickiego,
D. dramatycznego.

Jeśli przeanalizujemy treść fragmentu, od razu możemy odrzucić odpowiedź A. Pozostałe odwołują się do znanych trzech rodzajów literackich: epiki, liryki i dramatu. Każdy z nich ma swoje określone cechy. Powyższy tekst oparty jest na dialogach i monologach bohaterów, posiada akcję, ale brak w nim narratora. Można za to wyróżnić dwa rodzaje tekstu: główny i poboczny (tzw. didaskalia). Tak wygląda oczywiście dramat. Zaznaczamy odpowiedź D.

Pierwsza wypowiedź Kirkora i druga wypowiedź Skierki to:
A. monologi,
B. dialog,
C. opisy postaci,
D. opisy sytuacji.

Obydwie wypowiedzi bohaterów opatrzone są w didaskaliach adnotacją: "do siebie". Mamy więc do czynienia z dwoma krótkimi monologami. Prawidłowa odpowiedź: A.

Kirkor jest:
A. pustelnikiem,
B. synem wdowy,
C. hrabią,
D. królem.

Kirkor przedstawia się w pewnym momencie wdowie. Należy odszukać ów fragment. Widać, że się nie znają, choć przez szacunek dla wieku kobiety zwraca się do niej: "matko". Po odszukaniu odpowiedniego fragmentu wiadomo, że bohater jest hrabią. Zaznaczamy odpowiedź C.

Już z pierwszej wypowiedzi Skierki jasno wynika, że rzucił on czar na obydwie dziewczyny, tak że Kirkor pokochał je obie. Prawidłowa odpowiedź: A.

Z wypowiedzi wdowy wynika, że:
A. Balladyna jest młodsza od Aliny,
B. Alina i Balladyna są piękne i dobre,
C. Alina kocha Skierkę,
D. Kirkor może prosić jedynie o rękę Balladyny.

Tu musimy zwrócić uwagę na fragment: "Tak jest... ale młodsza Alina / Także jak anioł ", i zrozumieć porównanie. Odpowiedź A jest nieprawdziwa, C i D również, gdyż ich treść nie ma poparcia w tekście. Pozostaje odpowiedź B. Często mówimy: "Piękna/dobra jak anioł..."

Plotka łączy powstanie kawiarń ze zwycięstwem króla Jana III Sobieskiego pod Wiedniem i zdobyciem w obozie Kara Mustafy zasobów tajemniczego aromatycznego ziarna. Tymczasem kawę w Polsce znano już sto lat wcześniej, ale nie zachwycano się tym napojem. Jan Andrzej Morsztyn (1613-1693) tak pisał: "Niech napój ten wredny nigdy chrześcijańskiej nie plugawi gęby". Dopiero w XVIII wieku, dzięki Sasom, upowszechnił się zwyczaj picia kawy (…) Kiedy i gdzie powstała w Krakowie pierwsza kawiarnia –   nie sposób dziś ustalić.

Już na pierwszy rzut oka widać, że tekst jest napisany prozą. Nie posiada żadnej z cech wiersza, czyli podziału na strofy i wersy. Od razu można więc odrzucić odpowiedź A. Brak nagłówka, daty i podpisu oraz charakterystycznych zwrotów do adresata eliminuje też odpowiedź C. Tekst nie jest też baśnią, nie da się odszukać typowych dla tego gatunku elementów świata przedstawionego. Nie ma akcji, bohaterów i fantastycznych wydarzeń... W ten sposób można odrzucić wszystkie możliwości oprócz jednej. Tekst jest rzeczywiście krótki i zwięzły oraz ma charakter informacyjny. To są z pewnością cechy notatki. Zaznaczamy odpowiedź B.

To pytanie, jak i dwa następne, sprawdza, umiejętność czytania ze zrozumieniem prostych tekstów popularnonaukowych. W tekście nie ma w ogóle mowy o Francuzach i Anglikach, a Turcy wspomniani są ze względu na bitwę z wojskami Jana III Sobieskiego, po której zdobyto podobno wielkie zapasy kawy. W drugim akapicie tekstu autor wyraźnie informuje czytelnika, że kawa upowszechniła się w Polsce dzięki Sasom, zaznaczamy więc odpowiedź D.

Pytanie jest wbrew pozorom bardzo proste, ale nie odwołuje się bezpośrednio do informacji zawartych w tekście, lecz również do wiedzy historycznej i geograficznej. Z historii wiadomo, że wojska Kara Mustafy to oddziały tureckie. W tekście mowa jest o bitwie, która odbyła się pod Wiedniem, czyli stolicą dzisiejszej Austrii. Prawidłowa odpowiedź: C.

W tekście podane zostały daty urodzin i śmierci poety. Wystarczy dokonać prostego przeliczenia lat na wieki. Jeśli data wskazuje rok późniejszy niż 1000, do pierwszych dwóch cyfr owego roku dodajemy 1. Jak to wygląda w naszym zadaniu? 16 + 1 = 17, zaznaczamy więc odpowiedź B. Wieki zapisujemy cyframi rzymskimi.

Np.: " Nie mogłem przyjść wczoraj na lekcję historii, ponieważ źle się czułem."

Dobra rada dla uczniów! Czytaj uważnie polecenia i dokładnie je wypełniaj. W jednym zdaniu podrzędnie złożonym musiałeś się usprawiedliwić. Za to zadanie można byłoby otrzymać trzy, a nawet cztery punkty, jeśli brana byłaby pod uwagę np. poprawność ortograficzna, interpunkcyjna lub językowa Twojej krótkiej wypowiedzi.

Słońce chyliło się ku zachodowi, srebrząc czapy wiecznych śniegów i lodowców na szczytach bezkresnych gór. Na wyżej położonych stokach jeszcze jaśniał pełny dzień, ale w głębokim wąwozie już zaczynał stawać się półmrok.

(Alfred Szklarski "Tomek w Gran Chaco", Katowice, 1987).

Jarosław Iwaszkiewicz

Do czytelnika

Chciałbym napisać, jak pies biegnie,
Wóz cały w słońcu jedzie laskiem,
Baba rowerem skręca jezdnią
I bańki lśnią blaszanym blaskiem.

Czerwony pociąg mija domy,
A z elektrowni czarne dymy,
Spłoszony kasztan szarpie brony,
Topola składa liść jak rymy.

Żeby to wszystko w słońcu błysło
I żeby było tak jak żywe -
I żebyś ty to widział wszystko,
I żebyś był, jak ja - szczęśliwy.

Podmiotem mówiącym w powyższym wierszu jest:
A. topola
B. kobieta jadąca rowerem
C. sam autor
D. czytelnik